Các mùa trên Trái Đất là hiện tượng tự nhiên diễn ra một cách rõ rệt và đầy ấn tượng, phản ánh sự thay đổi không ngừng của thiên nhiên mà chúng ta có thể cảm nhận được qua từng ngày. Vậy bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao chúng ta lại có mùa xuân, mùa hè, mùa thu và mùa đông không?
Và làm thế nào mà sự thay đổi về góc nghiêng của Trái Đất so với Mặt Trời lại tạo ra những sự khác biệt đáng kể trong khí hậu? Hãy cùng thienvanhoc.edu.vn đi tìm hiểu sâu hơn về các mùa trên Trái Đất, nguyên nhân hình thành, và ảnh hưởng của chúng đến môi trường sống và hoạt động của con người.
Nguyên nhân gây ra các mùa?
Nhiều người cho rằng các mùa thay đổi do quỹ đạo hình elip của Trái Đất. Khi Trái Đất gần Mặt Trời hơn thì thời tiết ấm hơn còn khi xa hơn thì nhiệt độ giảm xuống. Tuy nhiên, quỹ đạo của Trái Đất gần như tròn nên ít ảnh hưởng đến các kiểu thời tiết và nhiệt độ.
Lý do thực sự đằng sau sự thay đổi mùa là độ nghiêng trục của Trái Đất, còn được gọi là độ nghiêng thiên văn. Trục quay của Trái Đất nghiêng một góc khoảng 23,5 độ so với mặt phẳng quỹ đạo. Rất có thể, độ nghiêng này là kết quả của một va chạm với một hành tinh khác có kích thước bằng Sao Hỏa.
Mặc dù độ nghiêng trục không thay đổi trong năm, hướng của Trái Đất so với Mặt Trời liên tục thay đổi khi chúng ta quay quanh ngôi sao của mình. Do đó, khi một trong các bán cầu của Trái Đất hướng về phía Mặt Trời, nó sẽ có nhiều giờ ban ngày hơn và chúng ta trải qua mùa xuân và mùa hè. Khi bán cầu nghiêng ra xa Mặt Trời, thời tiết trở nên lạnh hơn và chúng ta có mùa thu và mùa đông.
Một năm có bao nhiêu mùa?
Mùa là các khoảng thời gian trong năm được phân biệt bởi các điều kiện thời tiết, nhiệt độ, và số giờ ban ngày cụ thể. Số lượng mùa tùy thuộc vào vị trí địa lý và truyền thống văn hóa của từng khu vực.
Các vùng ôn đới và cận cực
Ở các vùng ôn đới và cận cực trên Trái Đất, thường có bốn mùa: mùa xuân, mùa hè, mùa thu và mùa đông.
Nam Á
Một số lịch Nam Á sử dụng sáu mùa thay vì bốn. Ví dụ, lịch Hindu có các mùa:
- Vasanta (mùa xuân)
- Greeshma (mùa hè)
- Varsha (gió mùa)
- Sharad (mùa thu)
- Hemanta (đầu mùa đông)
- Shishira (cuối mùa đông)
Vùng nhiệt đới
Nhiều vùng nhiệt đới chỉ có hai mùa: mùa mưa và mùa khô.
Mỹ
Ngày bắt đầu mỗi mùa phụ thuộc vào định nghĩa được sử dụng. Theo lịch thiên văn:
- Mùa xuân bắt đầu từ xuân phân.
- Mùa hè bắt đầu từ hạ chí.
- Mùa thu bắt đầu từ thu phân.
- Mùa đông bắt đầu từ đông chí.
Theo lịch tập quán của Mỹ, các ngày giữa các mùa là:
- Mùa đông: 3 tháng 2
- Mùa xuân: 5 hoặc 6 tháng 5
- Mùa hè: 7 tháng 8
- Mùa thu: 6 tháng 11
Anh
Tại Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, các mùa thường bắt đầu sớm hơn khoảng 7 tuần:
- Mùa xuân: ngày Candlemas
- Mùa hè: ngày May Day
- Mùa thu: ngày Lammas
- Mùa đông: ngày All Hallows
Ireland
Lịch Ireland bắt đầu các mùa như sau:
- Mùa xuân: 1 tháng 2 (Imbolc)
- Mùa hè: 1 tháng 5 (Beltane)
- Mùa thu: 1 tháng 8 (Lughnasadh)
- Mùa đông: 1 tháng 11 (Samhain)
Liên Xô và Đan Mạch
Theo khí tượng học ở bắc bán cầu:
- Mùa xuân bắt đầu vào ngày 1 tháng 3
- Mùa hè bắt đầu vào ngày 1 tháng 6
- Mùa thu bắt đầu vào ngày 1 tháng 9
- Mùa đông bắt đầu vào ngày 1 tháng 12
Úc
Ngược lại, ở nam bán cầu:
- Mùa hè bắt đầu vào ngày 1 tháng 12
- Mùa thu bắt đầu vào ngày 1 tháng 3
- Mùa đông bắt đầu vào ngày 1 tháng 6
- Mùa xuân bắt đầu vào ngày 1 tháng 9
Đông Á
Lịch của người Triều Tiên, Trung Quốc, Nhật Bản và Việt Nam dựa trên âm dương lịch, trong đó các điểm xuân phân, hạ chí, thu phân và đông chí được coi là thời điểm giữa các mùa, gần với định nghĩa khí tượng học của các mùa.
Khi nào các mùa bắt đầu?
Có hai cách tiếp cận chính để xác định ngày bắt đầu của các mùa: khí tượng học và thiên văn học.
Phương pháp khí tượng học
Theo phương pháp khí tượng học, mỗi mùa bao gồm ba tháng và bắt đầu vào ngày đầu tiên của khoảng thời gian ba tháng:
- Mùa xuân: ngày 1 tháng 3
- Mùa hè: ngày 1 tháng 6
- Mùa thu: ngày 1 tháng 9
- Mùa đông: ngày 1 tháng 12
Phương pháp thiên văn học
Theo định nghĩa thiên văn học, mỗi mùa bắt đầu vào các điểm chí (khi Mặt Trời đạt điểm cực nam hoặc cực bắc trên bầu trời) hoặc các điểm phân (khi Mặt Trời đi qua Xích đạo):
- Mùa xuân: bắt đầu từ xuân phân
- Mùa hè: bắt đầu từ hạ chí
- Mùa thu: bắt đầu từ thu phân
- Mùa đông: bắt đầu từ đông chí
Các hành tinh khác có mùa không?
Mọi hành tinh trong Hệ Mặt Trời đều có các mùa vì trục quay của cả 8 hành tinh đều nghiêng. Tuy nhiên, các mùa trên các hành tinh khác khá khác biệt so với các mùa trên Trái Đất.
Lấy sao Thiên Vương làm ví dụ. Hành tinh này nghiêng gần 98 độ nên trục quay của nó gần như song song với mặt phẳng quỹ đạo. Hơn nữa, sao Thiên Vương mất 84 năm Trái Đất để hoàn thành một quỹ đạo quanh Mặt Trời. Kết quả là các mùa trên hành tinh này kéo dài 21 năm. Trong mùa đông-hè, phía mùa đông của hành tinh không nhìn thấy Mặt Trời trong suốt 21 năm Trái Đất.
Các hành tinh khác cũng không kém phần kỳ lạ. Ví dụ, các mùa của sao Kim ngắn hơn ngày của nó, và trên sao Thủy, bạn thậm chí không thể biết khi nào một mùa kết thúc và mùa khác bắt đầu.
Thông qua bài viết này, thienvanhoc.edu.vn mong muốn bạn đã có được cái nhìn toàn diện hơn về các mùa trên Trái Đất và hiểu rõ hơn về những yếu tố thiên văn học ảnh hưởng đến sự thay đổi của chúng. Các mùa không chỉ là biểu hiện của sự thay đổi trong thiên nhiên mà còn ảnh hưởng đến đời sống, nền văn hóa và kinh tế xã hội trên khắp thế giới.
Chúng tôi khuyến khích bạn tiếp tục tìm hiểu và khám phá thêm về các chủ đề thiên văn học khác trên website của chúng tôi để mở rộng kiến thức và hiểu biết về thế giới xung quanh. Hãy cùng Thienvanhoc.edu.vn tìm hiểu sâu hơn về những điều kỳ diệu của vũ trụ!
