Chào mừng bạn đến với thienvanhoc.edu.vn, nơi cung cấp thông tin chuyên sâu và cập nhật về các hiện tượng thiên văn học. Trong bài viết hôm nay, chúng tôi sẽ giới thiệu về Hạ chí – một trong những điểm then chốt trong chu kỳ mùa của Trái Đất. Hạ chí không chỉ đánh dấu thời điểm có ngày dài nhất và đêm ngắn nhất trong năm tại Bán cầu Bắc, mà còn là sự kiện quan trọng trong văn hóa và nông nghiệp của nhiều quốc gia.
Ngày hạ chí là gì?
Ngày hạ chí xảy ra do trục quay của Trái Đất nghiêng một góc khoảng 23,5° so với mặt phẳng quỹ đạo của nó quanh Mặt Trời. Khi Mặt Trời di chuyển đến vị trí xa nhất về phía bắc hoặc phía nam so với xích đạo trên bầu trời, chúng ta có điểm chí. Điểm chí, mặc dù thực sự là một khoảnh khắc chính xác trong một ngày nhất định, thường được nhắc đến như một ngày cụ thể trong năm. Điều này đánh dấu thời điểm bắt đầu mùa hè hoặc mùa đông tại các bán cầu tương ứng, tùy thuộc vào vị trí của Mặt Trời so với xích đạo.
Hiểu biết về đông chí và hạ chí
Trong một năm, chúng ta chứng kiến hai ngày đặc biệt là đông chí và hạ chí. Từ đông chí đến hạ chí, quỹ đạo di chuyển hàng ngày của Mặt Trời trên bầu trời cao dần lên vào buổi trưa, khiến mỗi ngày dài ra một chút so với ngày trước. Đến ngày hạ chí, khi Mặt Trời đạt độ cao tối đa, chu kỳ kéo dài ngày này tạm dừng. Sau đó, Mặt Trời bắt đầu mọc thấp hơn mỗi ngày tại điểm cao nhất vào buổi trưa và ngày bắt đầu ngắn lại, tiếp tục như vậy cho đến khi đến đông chí. Vào thời điểm này, Mặt Trời lại bắt đầu dần dần leo cao trở lại trên bầu trời.
Vị trí của những sự kiện này thay đổi tùy theo bán cầu mà bạn đang sống:
- Ở Bắc bán cầu, đông chí xảy ra vào tháng 12 và hạ chí vào tháng 6.
- Ngược lại ở Nam bán cầu, đông chí diễn ra vào tháng 6 và hạ chí vào tháng 12.
Những ngày này đánh dấu sự chuyển mình quan trọng của thiên nhiên, ảnh hưởng đến môi trường và hoạt động sống của chúng ta.
Điều gì xảy ra vào ngày đông chí?
Ngày đông chí là một sự kiện quan trọng đánh dấu sự thay đổi mùa trên Trái Đất. Vào ngày này ở Bắc bán cầu, trục nghiêng của Trái Đất đạt mức cực đại 23,5° so với Mặt Trời, khiến Bắc Cực nghiêng xa Mặt Trời nhất. Điều này dẫn đến việc các tia Mặt Trời chiếu thẳng đứng nhất ở vĩ độ 23,5° Bắc, được gọi là Chí tuyến Bắc.
Sáu tháng sau đó, tại Nam bán cầu, tình trạng tương tự xảy ra nhưng ở hướng ngược lại. Nam Cực nghiêng khoảng 23,5° ra xa Mặt Trời, và tia sáng thẳng đứng của Mặt Trời di chuyển đến vĩ độ 23,5° Nam, tức là Chí tuyến Nam.
Đông chí không chỉ đánh dấu ngày ngắn nhất trong năm ở mỗi bán cầu mà còn là khởi đầu của mùa đông. Ở Bắc bán cầu, đông chí thường rơi vào ngày 21 hoặc 22 tháng 12, trong khi ở Nam bán cầu, đông chí xảy ra vào ngày 21 hoặc 22 tháng 6. Đây là những thời điểm mà ngày có ánh sáng ngắn nhất và đêm dài nhất trong năm, từ đó kéo theo nhiều thay đổi về khí hậu và sinh thái.
Vậy Khi nào là ngày hạ chí năm 2024? Ở Bắc bán cầu, ngày hạ chí năm 2024 sẽ diễn ra vào ngày 20 tháng 6 lúc 20:51 GMT (4:51 chiều EDT). Ở Nam bán cầu, nó sẽ xảy ra vào ngày 21 tháng 12 lúc 09:20 GMT (21 tháng 12, 04:20 sáng EST).
Điều gì xảy ra vào ngày hạ chí?
Ngày hạ chí là điểm quan trọng trong năm khi trục quay của Trái Đất nghiêng gần nhất với Mặt Trời ở cả hai bán cầu. Trong ngày hạ chí ở Bắc bán cầu, Bắc Cực nghiêng về phía Mặt Trời đến mức tối đa, khoảng 23,5°. Điều này làm cho các tia Mặt Trời chiếu thẳng đứng nhất tại Chí tuyến Bắc ở vĩ độ 23,5° Bắc vào buổi trưa.
Sáu tháng sau, tại Nam bán cầu, cũng vào ngày hạ chí, Nam Cực sẽ nghiêng về phía Mặt Trời cũng với góc nghiêng 23,5°, khiến cho các tia Mặt Trời chiếu thẳng đứng tại Chí tuyến Nam ở vĩ độ 23,5° Nam.
Ngày hạ chí không chỉ là ngày dài nhất trong năm, với thời gian ánh sáng Mặt Trời nhiều nhất, mà còn đánh dấu sự bắt đầu của mùa hè trong bán cầu tương ứng. Ở Bắc bán cầu, ngày này thường rơi vào ngày 21 hoặc 22 tháng 6, trong khi ở Nam bán cầu, ngày hạ chí xảy ra vào ngày 21 hoặc 22 tháng 12.
Ngày hạ chí sắp tới
- Ngày 20 tháng 6 năm 2024, lúc 20:51 GMT (4:51 chiều EDT)
- Ngày 21 tháng 12 năm 2024, lúc 09:20 GMT (4:20 sáng EST)
- Ngày 21 tháng 6 năm 2025, lúc 02:42 GMT (20 tháng 6, 10:42 tối EDT)
- Ngày 21 tháng 12 năm 2025, lúc 15:03 GMT (10:03 sáng EST)
- Ngày 21 tháng 6 năm 2026, lúc 08:25 GMT (4:25 sáng EDT)
- Ngày 21 tháng 12 năm 2026, lúc 20:50 GMT (3:50 chiều EST)
- Ngày 21 tháng 6 năm 2027, lúc 14:11 GMT (10:11 sáng EDT)
- Ngày 22 tháng 12 năm 2027, lúc 02:43 GMT (21 tháng 12, 9:43 tối EST)
- Ngày 20 tháng 6 năm 2028, lúc 20:02 GMT (4:02 chiều EDT)
- Ngày 21 tháng 12 năm 2028, lúc 08:20 GMT (3:20 sáng EST)
- Ngày 21 tháng 6 năm 2029, lúc 01:48 GMT (20 tháng 6, 9:48 tối EDT)
- Ngày 21 tháng 12 năm 2029, lúc 14:14 GMT (9:14 sáng EST)
- Ngày 21 tháng 6 năm 2030, lúc 07:31 GMT (3:31 sáng EDT)
- Ngày 21 tháng 12 năm 2030, lúc 20:09 GMT (3:09 chiều EST)
- Ngày 21 tháng 6 năm 2031, lúc 13:17 GMT (9:17 sáng EDT)
- Ngày 22 tháng 12 năm 2031, lúc 01:56 GMT (21 tháng 12, 8:56 tối EST)
Các vòng vĩ độ đặc biệt
Vòng vĩ độ là các vòng tròn tưởng tượng kéo dài từ đông sang tây, kết nối tất cả các điểm có cùng vĩ độ. Mặt phẳng tham chiếu cho các vòng tròn này là đường xích đạo, chia đôi Trái Đất và vuông góc với trục quay của nó. Có bốn vòng vĩ độ đặc biệt có mối quan hệ đặc biệt với các điểm chí.
Vùng nhiệt đới Cự Giải
Chí tuyến Bắc, hay còn gọi là vùng nhiệt đới Cự Giải, là điểm vĩ độ cực bắc nơi Mặt Trời chiếu thẳng đứng vào buổi trưa trong ngày hạ chí của Bắc bán cầu vào tháng 6. Tên gọi này xuất phát từ hàng ngàn năm trước khi Mặt Trời ở chòm sao Cự Giải vào ngày hạ chí. Hiện nay, do sự thay đổi của trục Trái Đất, Mặt Trời đã di chuyển qua chòm sao Song Tử và đi vào chòm sao Kim Ngưu từ năm 1989.
Chí tuyến Bắc hiện tại nằm ở tọa độ 23°26’14” Bắc so với xích đạo, tương ứng với độ nghiêng hiện tại của trục Trái Đất.
Vùng nhiệt đới Ma Kết
Chí tuyến Nam, hay còn gọi là vùng nhiệt đới Ma Kết, là điểm vĩ độ cực nam nơi Mặt Trời chiếu thẳng đứng vào buổi trưa trong ngày hạ chí của Nam bán cầu vào tháng Mười Hai. Tên gọi này bắt nguồn từ hàng ngàn năm trước khi Mặt Trời ở chòm sao Ma Kết vào ngày hạ chí. Kể từ đó, do sự thay đổi của trục Trái Đất, Mặt Trời đã di chuyển qua chòm sao Nhân Mã từ năm 130 trước Công nguyên và dự kiến sẽ vào chòm sao Xà Phu vào năm 2269.
Chí tuyến Nam hiện tại nằm ở tọa độ 23°26’14” Nam so với xích đạo, tương ứng với độ nghiêng hiện tại của trục Trái Đất.
Vòng Bắc Cực
Vòng Bắc Cực là điểm vĩ độ cực nam nơi Mặt Trời không mọc vào ngày đông chí ở Bắc bán cầu, diễn ra vào tháng 12. Đây cũng là điểm vĩ độ cực nam nơi Mặt Trời không lặn vào ngày hạ chí ở Bắc bán cầu vào tháng 6.
Vòng Bắc Cực hiện tại nằm ở tọa độ 66°33’46” Bắc so với xích đạo. Vĩ độ này bằng 90° trừ đi độ nghiêng hiện tại của trục Trái Đất.
Vòng Nam Cực
Vòng Nam Cực là điểm vĩ độ cực bắc nơi Mặt Trời không lặn vào ngày hạ chí ở Nam bán cầu, diễn ra vào tháng 12. Đây cũng là điểm vĩ độ cực bắc nơi Mặt Trời không mọc vào ngày đông chí ở Nam bán cầu vào tháng 6.
Vòng Nam Cực hiện tại nằm ở tọa độ 66°33’46” Nam so với xích đạo, tương ứng với độ nghiêng hiện tại của trục Trái Đất.
Những điều thú vị về ngày hạ chí mà ít ai biết
Trái Đất xa Mặt Trời nhất: Nhiều người cho rằng vào tiết hạ chí, Trái Đất ở gần Mặt Trời nhất do nhận được nhiều ánh sáng và bức xạ. Tuy nhiên, thực tế vào ngày này, Trái Đất ở xa Mặt Trời nhất trong năm. Nguyên nhân là chỉ vài tuần sau ngày Hạ chí, Trái Đất sẽ di chuyển đến điểm Aphelion (viễn nhật), là điểm trên quỹ đạo mà Trái Đất xa Mặt Trời nhất.
Hạ chí không dành riêng cho Trái Đất: Không chỉ riêng Trái Đất mà tất cả các hành tinh trong hệ Mặt Trời đều có ngày hạ chí. Hạ chí của sao Hỏa sẽ xảy ra vài ngày sau Trái Đất, và sao Thiên Vương có hạ chí diễn ra mỗi 84 năm một lần.
Hạ chí không phải là ngày nóng nhất năm: Dù ngày hạ chí nhận được nhiều ánh sáng và bức xạ Mặt Trời, nhưng không phải là ngày nóng nhất trong năm. Thực tế, ngày nóng nhất tại bán cầu Bắc thường rơi vào tháng 7 hoặc tháng 8, khi các lục địa và đại dương đã hấp thụ nhiệt và nhiệt độ tăng cao hơn. Hiện tượng này được gọi là “sự trễ mùa”.
Các câu hỏi thường gặp liên quan đến hạ chí
Câu 1: Ngày dài nhất trong năm là khi nào?
Ngày có nhiều giờ nắng nhất trong năm diễn ra vào ngày hạ chí. Ở Bắc bán cầu, điều này xảy ra vào khoảng ngày 21 tháng 6, còn ở Nam bán cầu là vào khoảng ngày 21 tháng 12.
Câu 2: Ngày ngắn nhất trong năm là khi nào?
Ngày có ít giờ ban ngày nhất trong năm diễn ra vào ngày đông chí. Ở Bắc bán cầu, điều này xảy ra vào khoảng ngày 21 tháng 12, còn ở Nam bán cầu là vào khoảng ngày 21 tháng 6.
Câu 3: Ngày 21 tháng 6 và ngày 21 tháng 12 được gọi là gì?
Hai ngày đặc biệt xảy ra hàng năm vào khoảng ngày 21 tháng 6 và ngày 21 tháng 12. Ở Bắc bán cầu, ngày 21 tháng 6 được gọi là ngày hạ chí và ngày 21 tháng 12 là ngày đông chí. Ở Nam bán cầu, tên gọi này được đảo ngược.
Câu 4: Tại sao thời điểm nóng nhất không phải là ngày hạ chí?
Đất và đại dương trên Trái Đất cần thời gian để hấp thụ và tỏa nhiệt. Vì vậy, mặc dù ngày hạ chí có ngày dài nhất, nhiệt độ cao nhất thường đến sau đó một hoặc hai tháng. Hiện tượng này được gọi là “độ trễ theo mùa”.
Câu 5: Ngày ngắn nhất năm 2024 là bao lâu?
Ngày đông chí có thời gian ban ngày ít nhất trong năm. Độ dài chính xác của ngày phụ thuộc vào vị trí địa lý của bạn. Ở Bắc bán cầu, ngày ngắn nhất năm 2024 sẽ diễn ra vào ngày 21 tháng 12. Ví dụ, ở Ka Lae, Hawaii, Hoa Kỳ (18°54′N), sẽ có 10 giờ, 59 phút và 40 giây ban ngày, trong khi ở Anchorage, Alaska, Hoa Kỳ (61°13′B), chỉ có 5 giờ, 27 phút và 44 giây. Ở những nơi trong vòng Bắc Cực, Mặt Trời sẽ không mọc.
Ở Nam bán cầu, ngày ngắn nhất năm 2024 sẽ diễn ra vào ngày 20 tháng 6. Ví dụ, ở Futiga, Samoa thuộc Mỹ (14°22′N), sẽ có 11 giờ, 16 phút và 37 giây ban ngày, trong khi ở Melbourne, Úc (37°48′S), chỉ có 9 giờ, 32 phút và 27 giây. Ở những nơi trong vòng Nam Cực, Mặt Trời sẽ không mọc.
Câu 6: Ngày dài nhất năm 2024 là bao lâu?
Độ dài ngày dài nhất phụ thuộc vào vị trí địa lý của bạn. Ví dụ, vào ngày 20 tháng 6 năm 2024, ở New York, Hoa Kỳ, sẽ có 15 giờ, 5 phút và 38 giây ban ngày, trong khi ở Oslo, Na Uy, sẽ có 18 giờ, 49 phút và 58 giây. Vào ngày 21 tháng 12 năm 2024 – ngày dài nhất ở Nam bán cầu – người dân ở Sydney, Australia, sẽ có 14 giờ, 24 phút và 47 giây ánh sáng Mặt Trời.
Nhờ bài viết này trên thienvanhoc.edu.vn, hy vọng rằng bạn đã hiểu rõ hơn về Hạ chí, một hiện tượng thiên văn quan trọng mà còn mang đầy ý nghĩa văn hóa. Hạ chí không chỉ là một ngày trong lịch, mà còn là một phần của chu kỳ tự nhiên mà ảnh hưởng tới cách chúng ta trải nghiệm thời gian và tổ chức cuộc sống xung quanh mình.
Đừng quên theo dõi thienvanhoc.edu.vn để khám phá thêm nhiều bài viết thú vị và bổ ích khác về thiên văn và các hiện tượng vũ trụ. Nếu bạn có câu hỏi hoặc muốn thảo luận thêm về Hạ chí hoặc bất kỳ chủ đề thiên văn nào khác, hãy để lại bình luận hoặc liên hệ với chúng tôi.
