Bạn có bao giờ tự hỏi điều gì nằm ở nơi xa nhất trong Hệ Mặt trời của chúng ta không? Các nhà khoa học tin rằng có một “bong bóng” băng và bụi khổng lồ bao quanh Hệ Mặt trời – vùng không gian này được gọi là đám mây Oort.
Đám mây Oort ở rất xa và khó tiếp cận đến mức hầu hết bí mật của nó vẫn bị ẩn giấu. Nhưng chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu nó để hiểu Hệ Mặt trời của chúng ta thực sự trông như thế nào và nó được hình thành như thế nào. Trong bài viết này, chúng ta sẽ xem xét những gì chúng ta biết cho đến nay về vùng không gian hấp dẫn này.
Đám mây Oort là gì?
Đám mây Oort được cho là một cấu trúc hình cầu, bao gồm các vật thể băng giá nhỏ bao quanh Hệ Mặt Trời. Dù chưa được xác nhận thông qua quan sát trực tiếp, giả thuyết về sự tồn tại của nó được chấp nhận rộng rãi trong giới khoa học.
Đám mây Oort được tạo thành từ gì?
Đám mây Oort được hình thành bởi hàng nghìn tỷ vật thể băng nhỏ di chuyển theo nhiều quỹ đạo khác nhau. Hầu hết trong số chúng có kích thước dưới 100 km (62 dặm) và chứa các chất băng như nước, metan, etan, cacbon monoxit, hydro xyanua và amoniac. Toàn bộ đám mây có khối lượng gấp khoảng 10-100 lần so với Trái Đất.
Các vật thể trong đám mây Oort
Đám mây Oort được cho là nơi sinh sống của các sao chổi có chu kỳ dài, những sao chổi cần từ 200 đến hàng nghìn năm để hoàn thành quỹ đạo quanh Mặt Trời. Sự tồn tại của chúng là bằng chứng về sự hiện diện của đám mây Oort.
Nhà thiên văn người Hà Lan Jan Oort, người được đặt tên cho đám mây này, đã chỉ ra rằng các sao chổi chu kỳ dài không thể tồn tại ở quỹ đạo gần Mặt Trời lâu dài, vì chúng sẽ nhanh chóng va chạm với Mặt Trời hoặc các hành tinh.
Những sao chổi này cũng cháy hết khi đi qua Hệ Mặt Trời, đòi hỏi một nguồn cung cấp sao chổi mới từ khu vực xa hơn. Jan Oort đã kết luận rằng nguồn cung cấp này nằm ở rìa Hệ Mặt Trời, trong một vùng có hình cầu được gọi là đám mây Oort.
Sao Chổi và các hành tinh lùn trong đám mây Oort
Các sao chổi chu kỳ dài thường dành phần lớn thời gian trong đám mây Oort, nhưng có thể bị “đánh bật” bởi lực hấp dẫn từ các ngôi sao khác hoặc thủy triều thiên hà. Khi di chuyển về phía Mặt Trời, chúng trở nên hữu hình hơn.
Người ta cũng cho rằng Đám mây Oort có thể chứa các hành tinh lùn.. Sedna, được phát hiện năm 2005, là một ví dụ điển hình. Với quỹ đạo rộng lớn, Sedna mất khoảng 11.400 năm để hoàn thành một vòng quay quanh Mặt Trời.
Đám mây Oort hình thành như thế nào?
Các nhà khoa học tin rằng đám mây Oort hình thành cùng với Mặt Trời và các hành tinh trong Hệ Mặt Trời khoảng 4,6 tỷ năm trước. Khi những hành tinh khổng lồ như Sao Mộc và Sao Hải Vương mới ra đời, lực hấp dẫn của chúng đã tác động đến quỹ đạo của các vi thể hành tinh – những vật thể nhỏ hơn. Một số vi thể hành tinh va chạm với các thiên thể lớn hơn, một số trở thành mặt trăng, và một số khác bị đẩy ra xa Mặt Trời, hình thành đám mây Oort.
Lực hấp dẫn của thiên hà sau đó đã giúp các vi thể hành tinh ổn định trong một đám mây hình cầu ở rìa Hệ Mặt Trời, nơi không bị ảnh hưởng bởi lực hấp dẫn của các hành tinh và Mặt Trời.
Tuy nhiên, đám mây Oort vẫn chưa ổn định. Một số vật thể có thể bị đẩy vào không gian sâu, trong khi những vật thể khác có thể đến từ các hệ sao lân cận.
Khoảng cách và kích thước đám mây Oort
Đám mây Oort là một vùng rộng lớn và xa nhất trong Hệ Mặt trời, nhưng kích thước và vị trí thực tế của nó là bao nhiêu? Hãy cố gắng làm rõ điều này.
Đám mây Oort nằm ở đâu?
Đám mây Oort nằm ở rìa của Hệ Mặt Trời, trong vùng không gian giữa các vì sao. Ở khoảng cách xa như vậy, nó không chịu ảnh hưởng từ từ trường của Mặt Trời hay lực hấp dẫn của các hành tinh.
Phần rìa bên trong của đám mây Oort cách Mặt Trời khoảng 2.000 đơn vị thiên văn (AU), tức gấp 2.000 lần khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời. Để dễ hình dung, hành tinh xa nhất trong hệ của chúng ta, Sao Hải Vương, chỉ cách Mặt Trời khoảng 30 AU.
Đám mây Oort lớn đến mức nào?
Như đã đề cập trước đó, rìa bên trong của đám mây Oort cách Mặt Trời khoảng 2.000 đơn vị thiên văn (AU), còn rìa bên ngoài trải dài từ 10.000 đến 200.000 AU. Ranh giới bên ngoài này có thể vươn đến nửa chặng đường tới ngôi sao gần nhất, Proxima Centauri. Với công nghệ hiện tại, chúng ta sẽ mất khoảng 30.000 năm để một tàu vũ trụ đi qua toàn bộ vùng không gian rộng lớn này.
Liệu có thể nhìn thấy đám mây Oort không?
Các hạt băng trong đám mây Oort di chuyển chậm, không phản chiếu nhiều ánh sáng và nằm quá xa so với chúng ta. Vì vậy, chúng ta không thể nhìn thấy đám mây Oort trực tiếp ngay cả bằng những kính thiên văn mạnh nhất. Tuy nhiên, ta có thể nghiên cứu nó gián tiếp qua những sao chổi chu kỳ dài thoát ra từ đám mây và tiến vào Hệ Mặt Trời.
Một ứng dụng thiên văn học miễn phí như Sky Tonight có thể giúp bạn xác định vị trí các sao chổi đang di chuyển từ vùng không gian xa xôi này. Chẳng hạn, sao chổi C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS), dự kiến đạt độ sáng -3,5 vào tháng 10 năm 2024, sẽ có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Hiện giờ nó chưa quá rõ ràng trên bầu trời, nhưng bạn đã có thể theo dõi nó thông qua Sky Tonight. Để biết thêm chi tiết về sao chổi này và cách xác định vị trí của nó, hãy tham khảo bài viết chuyên dụng.
Câu hỏi thường gặp về đám mây Oort
Ai đã phát hiện ra đám mây Oort?
Nhà thiên văn học người Hà Lan Jan Hendrik Oort đã đề xuất giả thuyết về sự tồn tại của một đám mây xa xôi bao quanh Hệ Mặt Trời vào năm 1950, nơi sao chổi chu kỳ dài được hình thành. Ý tưởng này được xây dựng dựa trên công trình của nhà thiên văn học người Estonia Ernst Julius Öpik, người vào năm 1932 đã gợi ý rằng một nguồn sao chổi xa xôi tồn tại trong Hệ Mặt Trời.
Đám mây Oort cách Mặt Trời bao xa?
Đám mây Oort nằm cách Mặt Trời từ 2.000 đến 200.000 đơn vị thiên văn (AU). Một AU tương đương với khoảng cách trung bình từ Trái Đất đến Mặt Trời. Nếu bạn muốn biết thêm về cách đo khoảng cách này, hãy xem đồ họa thông tin của chúng tôi về chủ đề này.
Sao Chổi thoát khỏi đám mây Oort như thế nào?
Lực hấp dẫn của các ngôi sao lân cận, các đám mây phân tử, hoặc thủy triều của Dải Ngân Hà có thể tác động đến quỹ đạo của các vật thể trong đám mây Oort, đưa chúng vào Hệ Mặt Trời. Đôi khi, các sao chổi có thể bị bắt giữ trong một quỹ đạo mới. Ví dụ, sao chổi Halley được cho là có nguồn gốc từ đám mây Oort, nhưng hiện tại nó nằm trong vành đai Kuiper.
Sự khác biệt giữa vành đai Kuiper và đám mây Oort là gì?
Vành đai Kuiper có dạng hình đĩa, còn đám mây Oort gần như có dạng hình cầu. Vành đai Kuiper nằm bên ngoài quỹ đạo Sao Hải Vương, nhưng gần hơn với Mặt Trời so với đám mây Oort. Các vật thể trong vành đai Kuiper quay quanh Mặt Trời theo mặt phẳng hoàng đạo, còn trong đám mây Oort, các quỹ đạo rất đa dạng. Vành đai Kuiper đã được nghiên cứu bởi tàu vũ trụ New Horizons của NASA, trong khi đám mây Oort chưa được thăm dò.
Có thể du hành xuyên qua đám mây Oort không?
Mặc dù tàu vũ trụ có thể di chuyển qua đám mây Oort, hiện tại chúng không thể tiến hành các hoạt động khoa học hoặc truyền tín hiệu về. Voyager 1 sẽ mất 300 năm để đến đám mây này và thêm 30.000 năm nữa để đi qua, nhưng sẽ cạn kiệt nhiên liệu vào năm 2025. Các tàu Pioneer 10, 11, Voyager 2 và New Horizons cũng sẽ ngừng hoạt động trước khi đến được đám mây Oort.
Ngoài đám mây Oort có gì?
Đám mây Oort nằm ở rìa Hệ Mặt Trời, trong khoảng không giữa các vì sao. Ngoài nó là các hệ sao khác và không gian bao la rộng lớn.
Đám mây Oort là một đám mây khổng lồ và xa xôi được tạo thành từ hàng nghìn tỷ vật thể băng giá bao quanh Hệ Mặt trời của chúng ta. Trải dài từ 2.000 đến 200.000 AU cách xa Mặt trời, nó vẫn bị ẩn khỏi sự quan sát trực tiếp.
Tuy nhiên, bằng cách quan sát các sao chổi có chu kỳ dài có nguồn gốc từ đám mây Oort, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về khu vực bí ẩn này. Theo dõi những vị khách vũ trụ này với sự trợ giúp của các ứng dụng ngắm sao như Sky Tonight và ngạc nhiên trước những điều kỳ diệu của vũ trụ rộng lớn và hấp dẫn của chúng ta.
